Kto wynalazł szkło?
Mamy z nim styczność każdego dnia, jednak pewnie niewiele osób zastanawia się, kto wynalazł szkło. Historia jego powstania jest do tego stopnia fascynująca, że powstały na ten temat nawet legendy – niestety, często błędnie przyjmowane za prawdę. Właściwej odpowiedzi na tytułowe pytanie udzielą znaleziska archeologiczne. Dowiedz się, kto wynalazł szkło i jak do tego doszło.
Co ciekawe, mimo że dzisiaj za najbardziej oczywisty atrybut szkła uważa się jego przezroczystość, początkowo miało ono formę kolorowych tafli. Powodem było zanieczyszczenie surowca decydujące o zabarwieniu. Dopiero później nauczono się oczyszczać materiał i nadawać mu przezroczystość.
Kto wynalazł szkło? Legenda
Odpowiedzi na pytanie, kto wynalazł szkło, poszukiwano od wieków. Niektórzy rzymscy historycy, w tym Pliniusz Starszy, twierdzili, że pierwsze szkło powstało przez przypadek. Mieli przyczynić się do tego feniccy żeglarze, którzy rozpalili ognisko na plaży. Zgodnie z przekazem, do paleniska dostały się wówczas drobinki piasku, a zawarty w nim kwarc, reagując na wysoką temperaturę, przetopił się w niewielkie szklane struktury.
Ta romantyczna opowieść nie ma jednak wiele wspólnego z prawdą. Badacze i archeolodzy znaleźli inne wskazówki, wyjaśniające, kto wynalazł szkło przed wiekami.
Początki – kto wynalazł szkło naprawdę?
Najstarsze przedmioty, określane niekiedy mianem praszkła, mają ponad 9 tysięcy lat. Pierwsze świadome wyroby z tego surowca pojawiły się na terenie Egiptu i Mezopotamii w okolicach 3 400 r. p.n.e. Szybko zorientowano się, że to bardzo wartościowy materiał.
Egipcjanie początkowo wykorzystywali szkło jako powłokę aplikowaną na ceramiczne naczynia. Później, doskonaląc umiejętności, tworzyli z niego pierwsze flakony i kielichy. W okolicach 800 r. p.n.e. od Egipcjan umiejętność wytwarzania szkła przejęli Fenicjanie, a później technologia zawędrowała do Grecji i Rzymu. W ostatnich wiekach p.n.e. stosowano na szerszą skalę dmuchanie szkła, co znacznie ułatwiało produkcję naczyń.
Szkło w Imperium Rzymskim
Bardzo ważną rolę szkło odgrywało na terenie ówczesnego Imperium Rzymskiego. Choć nie wiemy, kto wynalazł szkło na tamtych terenach lub kto przeniósł odkrycie z innego kraju, historycy ustalili, że początkowo szkło sprowadzano z Syrii. Tam działały już piece pozwalające uzyskać odpowiednio wysoką temperaturę płynnego szkła, sięgającą 1500 stopni Celsjusza, co w konsekwencji dawało możliwość jego formowania przez dmuchanie.
W Syrii także, po dodaniu rudy manganu, po raz pierwszy wytworzono przypominające dzisiejsze przezroczyste szkło. Musiało jednak minąć trochę czasu, nim uzyskano współcześnie znaną formę szyby okiennej. Osiągnięto to co prawda ok. 100 r. n.e., ale aż do następnego tysiąclecia było to rozwiązanie luksusowe, dostępne jedynie dla najbogatszych. Pierwszą wzmiankę o szybach ze szkła zanotował w 290 r n. e. Laktancjusz, pisarz kościelny.
Szkło zresztą przez długi czas miało znamiona towaru ekskluzywnego. Ze źródeł wynika, że za szklany zdobiony puchar przywieziony z wyprawy przez konsula Pompejusza Neron zapłacił 300 talentów, co dziś odpowiadałoby kilku milionom dolarów.
Początki produkcji szkła – technika
Jeśli już wiadomo, choć nie imiennie, kto wynalazł szkło, pora odpowiedzieć na pytanie, w jaki sposób ono powstawało. Pierwsze procesy produkcyjne opierały się na tzw. wydmuchiwaniu. Kroplę stopionego szkła umieszczano na końcu długiej rurki, w którą dmuchano z drugiej strony. W ten sposób powstawała bańka – gotowa do nadania jej odpowiedniego kształtu.
Metoda ta opracowana została na terenach Normandii. Najpierw wytwarzano w ten sposób naczynia, później całe tafle. Aby uzyskać płaszczyznę, należało wydmuchać odpowiednio dużą bańkę, a następnie spłaszczyć ją. Sposób działania udoskonalili w XIV wieku francuscy rzemieślnicy, którzy utworzoną bańkę szklaną przyczepiali do końcówki żelaznego pręta, a następnie obracali z dużą prędkością. Bańka rozkładała się i tworzyła koło. Później wystarczyło dociąć je do pożądanego kształtu i rozmiaru.
Początkowo przy dużej wprawie można było wyprodukować w omawiany sposób około tuzina szyb dziennie. Co ciekawe, technika nada bywa stosowana ze względu na wysokie walory artystyczne.
